Gebelik sperm ve yumurtanın birleşimi sonunda oluşan ürünün, blastokist dediğimiz aşamaya kadar gelip rahim içine tutunduğu anda başlar. Normal şartlarda insan gebeliği yaklaşık 280 gün sürer. Yani yaklaşık 40 hafta. Gebeliği hem anne adayı hem doktor tarafından daha kolay takip edilebilir yapmak için kabaca gebeliği 3 döneme ayırıyoruz. Her dönem yaklaşık 13 haftalık bir süreç. Bu süreçlere 3aylık dönem anlamında trimestr diyoruz .
13-14-15-16…..37-38-39 . haftalarda şu oluyormuş, acaba benim bebeğimde de bu olmuş mu diye tek tek takip etmeyi önermiyoruz. Gebelik çok dinamik bir süreç. Gebelerin elinde bir nevi kontrol listesi, telefonlarında hafta hafta takip uygulamaları ile yaşamaları gereksiz. Daha sakin ve keyif alarak gebeliği yaşayabilmeleri için içinde bulunduğu trimesterın gereğini bilmeleri ve uygulamaları, önemli haftaları takip etmeleri yeterli olacaktır.
İLK TRİMESTR
- Gebelik tespitinden 13. haftaya kadar olan süreçtir. Bu dönemde gebenin dikkat etmesi ve bilmesi gerekenler şunlardır:
- Gebelik testi pozitif çıktığı zaman en kısa sürede bir uzmana başvurulmalıdır. Gebelik tespit edildikten sonra rahim içinde sağlıklı gebelik kesesi görülene kadar olası dış gebelik olabileceği unutulmamalıdır.
- Gebelik kesesi görülen hastaların bebeğin kalp atışı için randevusu oluşturulur. Her şey yolunda ise ilk 3 ay içinde bebek ve anne adayının sağlığını tehdit edebilecek durumları tespit edebilmek için bazı kan ve idrar testlerini görmek gerekir.
- Daha sonra ilk trimestr sonlarında bebeğin genel vücut ve kafa gelişiminin değerlendirildiği, özellikle kol ve bacakları midesi, kabaca kalbi , mesanesi, gebelik kesesindeki su (amnios miktarı), burun kemiği, ense kalınlığı, rahim ağzının değerlendirildiği önemli bir ultrason muayenesi yapılır ve gebenin bunu kaçırmaması önerilir.
Bu muayenelerin dışında gebelerin dikkat etmesi gereken bazı durumlar vardır.
- Her gebelikte öngörülemez şekilde %10-15 düşük riski vardır. Bu nedenle düşük riskini arttıracak şeylerden uzak durmakta fayda vardır. Uzun süre kesintisiz ayakta durma , 5-6 kilodan daha fazla ağır kaldırıp uzun süre taşımak , kabızlık gibi…
- Cinsel ilişki ilk 12 haftada önerilmez
- Dışarda salata, sebze yemekleri başta olmak üzere, hijyeninden emin olunmayan yiyeceklerden uzak durmak
- İlaç kullanımı gerektiği zaman reçete eden doktora mutlaka gebelik konusunda bilgi verilmelidir.
- Gebelik süresince kontrollü kilo alımını sağlayabilmek ve daha sağlıklı keyifli bir süreç için ilk 3 ayda gebenin doğru beslenmeyi öğrenmesi ve düzenli ve uygun egzersiz yapmalıdır. Bu şekilde özellikle son aylarda ve doğum zamanı gebe daha fit, enerjik ve mutlu olacaktır.
İlk 3 ayı doğru ve sağlıklı geçiren gebeler için 2. trimester çok keyifli ve sağlıklı geçer. Bu dönemden yaklaşık 32. haftalara kadar genel olarak 4 haftada bir gebenin takibi önerilir
İKİNCİ TRİMESTR
Bu dönemle ilgili en önemli nokta gebelerin en rahat, en keyifli hissetmelerin beklendiği kısacası gebeliğin zevkini çıkarmalarının beklendiği dönem olmasıdır.
Anne adayını en çok heyecanlandıran bebeğin hareketlerini ilk hissetme bu dönemim ortalarında beklenir ve gebeler için o ilk an unutulmaz olur. Bu dönemde gebenin huzurlu ve mutlu olması çok önemlidir. İlk 3 ayı doğru ve sağlıklı geçirmek ikinci 3 aya geçerken en iyi hazırlık olacaktır. Aynı şekilde bu dönemdeki gebelerin son haftaları ve özellikle doğumu düşünmemeleri, zamansız endişeye kapılmamaları önerilir.
Nispeten en rahat olunan dönem olduğu için, gebelerin mümkünse seyahat, tatil planlamaları bu döneme denk getirilmelidir. Diş tedavisi başta olmak üzere, gebelik döneminde yapılabilecek cerrahi müdahaleler de bu dönemde yapılmalıdır.
20. Haftadan sonra gebelerde tansiyon artma eğilimi, bacaklarda şişme , ödem olabilir. Anne ve bebek sağlığı açısından bu dönemde takip önemlidir
Kilo almaya meyil aratabilir. Bu nedenle diyet ve egzersizlere devam edilmelidir. Özellikle 20. haftadan sonra gebeliği daha fazla hissetmeye başlayacaklar ve vücutlarında değişiklikler olduğunu fark edeceklerdir.
Karın büyümeye başlamadan karın cildi çatlaklarının oluşmaması için nemlendirici ve besleyici kremler önerilebilir.
Bu dönemde bebek dış dünya ve özellikle anne ile iletişime başlar. Anne bebekle konuşmalı, günlük tutmalı ve bebekle arasında bir bağ oluşturmalıdır. Bu hem gebeyi motive der hem de bebeğin anneyi keşfetmesine neden olur. Onla konuşan sesi doğumdan sonra duyan bebek anneyi herkesten ayırt eder, ağlaması susar, rahat uyur.
Bu özelikleri nedeniyle 2. trimestr gebelerin kaçırmaması, zevkini çıkarması, “hakkını vermesi” gereken bir dönemdir
ÜÇÜNCÜ TRİMESTR
Artık gebeliğin son dönemlerine yaklaşılan, son 12-13 haftalık dönemdir. İlerleyen gebelik haftası ve hızla kilo alan bebek nedeniyle kadının yürüyüşü zorlaşabilir. Bel ve sırt ağrıları oluşabilir. Gebelerin belini destekleyerek dik yürümeleri önerilir. Rahim büyüyüp komşu organlar ve diyaframa bası oluşabileceği için kısa kısa ve sık sık nefes alma ortaya çıkabilir. Nefes darlığı olan gebelerin yatarken yastık yükseltmeleri faydalı olabilir.
Özellikle 32. haftadan sonra karında sertleşmeler başlayabilir. Yalancı doğum sancıları beklenir. Gebenin bu konuda bilgilendirilip eğitim verilmesi hem gebenin endişesini giderir hem de olası erken doğum sancılarını ayırt edip zamanında müdahale edilmesine olanak sağlar. Amaç mümkünse gebeliğin 37. haftadan sonra ve bebek doğum ağırlığının 2500 gr ve üstü olmasını sağlamaktır.
Bebek hareketleri daha az sayıda ama daha güçlü hissedilir.
Kanama, su gelişi, bebeğin aşağıda hissedilmesi ya da birçok hastanın tarif ettiği şekilde alt bölgede vakumlama hissi olursa olası erken doğum riski açısından hekime başvurmaları gerekir.
Hastalar bu dönemde doğumun nasıl olacağını merak eder. Ancak son 2 haftaya gelene kadar ( sancı kanama ya da başka bir obstetrik durum oluşmadıkça) “çatı muayenesi” denen muayene yapmanın bir anlamı yoktur. Çünkü bu muayene mümkünse bebeğin doğum kanalına girdiği, nispeten beklenen doğum ağırlığının tahmin edilebileceği son dönemde yapılmadıkça yanıltıcı olabilir. Gereksiz vajinal muayenelerden kaçınılmalıdır.
32. gebelik haftasından sonra takipler sıklaştırılır ve 2 haftada bir muayene önerilir.
37 haftadan sonra haftalık takipler yapılır. Gebelerin büyük çoğunluğu haftalık takiplere başlanan bu dönemde doğum eylemine girer.