Doktora başvuran ve yardım alması planlanan hastada başarılı bir sonuç için doğru tanı gerekir. Tanıyı kolaylaştıracak bir çok tetkik seçeneği vardır. Bu noktada önemli olan her hastaya tüm tetkikleri istemenin gereksiz olduğudur.

  • İlk görüşme ve çiftin gebe kalamama öyküsünün gerektiği şekilde sorgulanması en önemli aşamadır.
  • Daha sonra olmazsa olmaz olan transvajinal ultrason ile değerlendirme ve fizik muayenedir.

Tanıya yardımcı olabilecek  çeşitle kan testleri ve görüntüleme yöntemleri de bulunmaktadır.

  • FSH , LH , e2 , progesteron , AMH, Troid testleri , prolaktin sıklıkla başvurulan testlerdir ancak bu testler mutlaka ve her hastada istenecek diye bir kural yoktur. Hekime yardımcı olması için seçerek istenmesi önemlidir.

Ultrason çok faydalı bilgiler verir ancak tüplerin açık olup olmaması ve rahmin ve rahim ağzının anatomisinin her zaman net olarak değerledirilmesinde yeterli olmayabilir. Ek bazı tetkiklere ihtiyaç vardır.

  • SIS ( Saline Infusion Sonography) – Sulu ultrason : Ultrason eşiliğinde rahim içine serum fizyoljik verilerek rahim içi boşluğun ve bu boşluğu örten dokunun daha ayrıntılı incelenmesini sağlayabilir.
  • Tüplerin açık olup olması konusunda net bilgi vermez.

HSG  (Histerosalfingografi) – İlaçlı rahim filmi :  Rahim boşluğunun ve tüplerin açık olup olmasının değerlendirilmesini sağlar. Rahim içine filmde görünen bir madde verilip seri röntgen çekimleri yapılır. 

  • HyCoSy  – HyfoSy: Yukarıdaki iki tetkikin kesişimi gibi düşünülebilir. Sulu ultrasonda serum fizyolojik yerine daha görünür bir sıvı ultrason eşliğinde tüplerden geçiş olup olmaması incelenir.

Bu tetkikler dışında gerekli durumlarda rahmin içini ve karnın içini rahmin dışını ve tüplerini görmk için endoskopik cerrahiye gerek duyulabilir. Asla rutin bir uygulama ya da diğer yöntemlerin alternatifi olarak sunulmamalı ek bir problem ya da düzeltlecek bir durum varsa başvurulmalıdır.

 

  • Erkeklerin araştırılması kadınlara göre çok daha kolay ve çabuk olur. Uygun şekilde verilmiş ve doğru değerlendirilmiş bir sperm testi ile ( spermogram) değerlendirme yapılır.

Bu noktada bilinmesi gereken şey erkeklerde sperm her zaman aynı çıkmaz, hatta aynı erkeğin spermi bazen tamamen normal bazen oldukça düşük hatta azospermi (hiç sperm olmaması) olarak raorlanabilir. Eğer bir erkeğin spermi normal ve ilişkide problem yoksa kabaca erkek faktörü yok denebilir (özel bazı durumlar hariç).

 Eğer ilk kez yapılan spermde problem varsa yukarıda söz edildiği gibi acaba aslında problem olmayan bir erkeğin kötü bir örneği mi yoksa gerçekten bir problem var anlamak için 4-6 hafta sonra tekrar sperm analizi önerlir.  Azospermi saptanması durumunda hormon profili, kromozom analizi, mikrodelesyon taraması ile ayırıcı tanı yapılabilir.